Phần 1 :
Giá trị vật thể trong tâm linh Việt Nam

Trong những năm gần đây khắp nơi trên toàn quốc được nhà nước cũng như nhân dân đầu tư tu tạo đình , chùa , miếu , mạo ... Việc tu tạo được phổ biến khắp thành thị nông thôn . Đó cũng là nhucầu tất yếu phục vụ đời sống con người trong sự sinh tồn . Những ngôi chùa , ngôi đình , nơi thờ tự của các làng xã đã bị phá huỷ hoàn toàn trong quá khứ và ít liên quan đến giá trị lịch sử hoặc giá trị lịch sử chỉ trong phạm vi một làng , một xã thì không nói tới . Nhưng đáng buồn là có những di tích đang tồn tại lại bị phá dỡ thay vào đó là một cơ sở khang trang hoành tráng có thể gọi là tráng lệ và những gì ở đây không còn gợi lại tính chất nghệ thuật của các đời đã tồn tại , phong cách Việt đã mất đi , di tích đó chỉ được khẳng định đời Trần , đời Lê qua một số vật thể còn sót lại hoặc qua truyện kể hay một vài chi tiét ít ỏi mà lịch sử để lại ... Sự bảo tồn phục dựng nay lại là xây mới theo phong cách sáng tạo . Ví dụ : như Đình Ứng Thiên , nơi thờ Hậu Thổ Nguyên Quân phu nhân Thần Nữ , thần khí nước Nam là một di tích lịch sử nghệ thuật của thành phố Hà Nội . Nhưng điều đáng buồn ở đây giá trị nghệ thuật lại mất đi qua nhiều lần với cái gọi là trùng tu , thực chất là xây mới , năm gian tiền tế được xây dựng lại bằng gỗ lim nhưng những đường nét nghệ thuật những bức phù điêu rồng hoá long ly quy phượng đã hoàn toàn mất đi , đáng buồn hơn là sáu cột ghạch vuông bát tràng thể hiện số của cung khôn , cung của người mẹ thì lại bị phá huỷ thay vào đó là sáu cột tròn gỗ lim điều này đã làm mất đi hoàn toàn một phong cách riêng nghệ thuật của đình Ứng Thiên , sáu cột vuông bát tràng tượng trưng cho sinh khí của người mẹ của cung khôn và phong thuỷ , đây cũng là thông điệp mà cha ông gửi lại cho con cháu để nhìn vào chúng ta thấy được đây là nơi thờ mẹ đất , thờ linh khí của đất Nam . Không dừng lại và rút kinh nghiệm của đời trước , đời sau UBND phường Láng Hạ , BQL đình Ứng Thiên lại tự ý không cần đến dân làng tự cho ra đời một tác phẩm nghệ thuật mới đó là chiếc cổng đình , chiếc cổng đình được xây dựng bằng đá lối kiến trúc nửa Việt nửa Tàu , nửa là đền nửa là đình . Đá thường được cho là lạnh lẽo vô hàn vì vậy người ta thường xây dựng lăng tẩm , miếu , mạo , từ đường chứ ít được sử dụng trong các hạng mục chính của đình chùa đặc biệt là đình . Người ta sử dụng đá thành con kê làm chân cột cho vững chắc chứ không ai xây dựng một cái cổng đình bằng đá như vậy , trong khi đình nơi được cho là nhà văn hoá của thôn làng không hiểu khi các nhà văn hoá xét duyệt thậm chí xóm đình có cả ông quan lớn ở sở văn hoá dựa trên cơ sở nào để cấp giấy phép cho đình Ứng Thiên chiếc cổng đá đó có thực sự là kiến trúc cổ của đình hay không , có đủ phong tục cốt lõi của làng hay không , khi bên cổng có một hình phù điêu bạch hổ , hình phù điêu này đã hoàn toàn phạm vào phong tục của làng Láng ví đức thánh Láng hoá hổ ...vv Người dân ý kiến về xây dựng , về tổ chức , về quyền được bầu từ thì bất lực đối với chính quyền và BQL , liệu trong vấn đề này có uẩn khúc hay ô dù gì không hay thế lực nào đứng đằng sau bộ phận BQL đình Ứng Thiên . Người dân ở thôn hạ và các bô lão làng hoàn toàn mờ nhạt trước đình Ứng Thiên nơi được coi là văn hoá làng . Tính chất ở đây tồn tại là lưu giữ phục dựng hay phá hoại xây mới . Hay phải chăng sinh ra vấn đề buôn thần bán thánh kiểu mới ? . Những người quản lý có hiểu biết về phong tục văn hoá làng xã không , dựa trên cơ sở nào tổ chức nào mà không theo nghị quyết của Đảng , dân biết dân bàn dân kiểm tra là lấy dân làm cốt lõi là nòng cốt ? Ở đây chính quyền quản lý về mặt hành chính trật tự tâm linh vật thể tâm linh nhưng lại phá hoại và quản lý làm luôn cả hành lễ tâm linh vốn là tín ngưỡng thuộc về dân .
Trên đây là một ví dụ nhưng thực ra cũng là tiếng nói nghẹn ngào cay đắng sót xa bất lực của bô lão cũng như nhân dân thôn Hạ thuộc phường Láng Hạ - Đống Đa - Hà Nội .
Còn nữa ...